Opracował: Katarzyna Gajda
BHP w procesie klejenia
Bezpieczeństwo i higiena pracy… Zazwyczaj „zwykłemu” pracownikowi kojarzy się tylko z nudnymi szkoleniami. Chcielibyśmy to zmienić! Ten artykuł ma uświadomić Państwu, jak ważne jest przestrzeganie i egzekwowanie od swoich pracowników norm i zasad bhp ze szczególnym uwzględnieniem tych dotyczących procesu klejenia.
Etapy procesu klejenia
W tym artykule omówimy proces klejenia pod kątem bezpieczeństwa i higieny pracy. Składają się na niego następujące etapy:
- Zapoznanie się z kartą charakterystyki kleju.
- Przygotowanie powierzchni klejonej.
- Przygotowanie masy klejowej.
- Nakładanie kleju.
- Łączenie elementów klejonych.
- Suszenie i utwardzanie.
- Wykończenie połączenia klejowego.
Zapoznanie się z kartą charakterystyki kleju
Ten etap procesu klejenia niestety bardzo często jest pomijany. Powinniśmy wyrobić sobie dobrą praktykę i zawsze zaczynać od wczytania się w kartę charakterystyki kleju. Karty charakterystyki są tworzone zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 (tzw. REACH). Każda karta skonstruowana jest w ten sam sposób – zawiera datę sporządzenia oraz 16 sekcji tematycznych. Pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy powinniśmy szczególną uwagę skupić na pięciu następujących sekcjach:
2. Identyfikacja zagrożeń;
4. Środki pierwszej pomocy;
8. Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej;
11. Informacje toksykologiczne;
13. Postępowanie z odpadami.
Identyfikacja zagrożeń – w tej sekcji dowiemy się z jakimi substancjami „mamy do czynienia”, jak są one sklasyfikowane i oznaczone (zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin). Piktogramy zamieszczone są na rysunkach 1-3.
Środki pierwszej pomocy – z tą sekcją powinniśmy bardzo szczegółowo zapoznać się przed rozpoczęciem pracy. Poznamy najważniejsze objawy i skutki (ostre i opóźnione) oraz wskazówki dotyczące natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym w momencie zaistnienia wypadku przy pracy. Gdybyśmy byli świadkami wypadku, bądź to my uleglibyśmy wypadkowi, będziemy wiedzieć, jak powinniśmy postąpić. Dobrą praktyką jest również trzymanie kart charakterystyki substancji (klejów) w jednym miejscu – takim, do którego mają dostęp wszyscy pracownicy i w razie potrzeby służby medyczne mogłyby zapoznać się z zaleceniami zawartymi w tej karcie – TO ZNACZNIE SKRÓCI CZAS REAKCJI! Warto zauważyć, że lekarze i ratownicy medyczni nie są chemikami, ani tym bardziej ekspertami w dziedzinie klejenia, dlatego też istotne informacje mogliby pozyskać z wiarygodnego źródła, jakim są karty charakterystyki.
Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej – w tej sekcji znajdują się informacje o wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) substancji na stanowisku pracy, które należy monitorować. Ponadto w sekcji jest wskazane, jakie środki ochrony indywidualnej należy zastosować w trakcie pracy. Dla przypomnienia – rys. 4 przedstawia znaki nakazu, które najczęściej pojawiają się w karcie charakterystyki substancji.
Informacje toksykologiczne – zapoznanie się z tą sekcją początkowo może wydawać się zbyteczne, ale… jeśli pracujemy z daną substancją chemiczną przez 8 godzin dziennie i nie przestrzegamy zasad bhp, to ta substancja może działać na nas toksycznie i te informacje toksykologiczne mogą okazać się niezwykle istotne np. dla naszego lekarza. A może lepiej jest zapobiegać niż leczyć? Zdecydowanie! Dlatego zapoznajmy się z tą sekcją przed pracą i wykonujmy pracę w sposób bezpieczny, a nigdy nie doświadczymy tych „toksycznych spraw” na własnej skórze.
Postępowanie z odpadami – bezpieczna praca powinna zakończyć się odpowiednim postępowaniem z odpadami. Niektórych substancji chemicznych nie można wyrzucać do „zwykłych” śmieci, gdyż może to grozić skażeniem bądź zatruciem organizmów żywych. Są też takie substancje, które silnie reagują z wodą, bądź parą wodną – co może prowadzić do reakcji egzotermicznych. Te zaś mogą spowodować zagrożenie pożarowe.
Gdy już zapoznaliśmy się szczegółowo z kartą charakterystyki kleju i wiemy, czym może grozić praca niezgodna z przepisami bhp – możemy przejść do kolejnego etapu procesu klejenia.
Przygotowanie powierzchni klejonej
W zależności od tego, z jakimi materiałami mamy do czynienia, oczyszczenie/przygotowanie powierzchni klejonej jest różne. Znane są dwie główne możliwości, są to: metody mechaniczne i obróbka chemiczna. Przy obróbce mechanicznej powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na stosowanie masek przeciwpyłowych, rękawic i okularów ochronnych. Obróbka chemiczna wiąże się z zastosowaniem cleaner’a lub primera – dlatego postępujmy zgodnie z informacjami zawartymi w karcie substancji chemicznej i karcie danych technicznych tych preparatów chemicznych.
Przygotowanie masy klejowej
Gdy mamy już odpowiednio przygotowaną powierzchnię klejoną, możemy przystąpić do przygotowania masy klejowej. Stosując klej jednoskładnikowy, ten etap możemy pominąć, ale gdy używamy kleju dwuskładnikowego musimy zwrócić uwagę, w jakim stosunku objętościowym lub wagowym musimy zmieszać składniki. Czasem istnieje możliwość zakupu specjalnego aplikatora, który nakłada klej w odpowiednim stosunku objętościowym – to znacznie ułatwi pracę. Te kleje, które muszą być mieszane w odpowiednim stosunku wagowym, najlepiej jest mieszać w dodatkowym pojemniku. Oszacujmy, jaką ilość kleju będziemy potrzebować, gdyż jeśli rozrobimy za dużo kleju, to po pierwsze jest to dla nas strata pieniędzy, a po drugie jesteśmy narażeni na wdychanie większej ilości oparów kleju. Większość ludzi sugeruje się zapachem kleju, uważając ten, który brzydko pachnie, za bardziej „trujący” – nic bardziej mylnego! Porównajmy ze sobą dwa rodzaje klejów – metakrylany i epoksydy. Zapach metakrylanów jest ostry, duszący, „dentystyczny” natomiast epoksydy pachną specyficznie, ale mniej drażniąco – można by pomyśleć, że są mniej szkodliwe od klejów metakrylowych, a jest zupełnie na odwrót. Warto też wspomnieć, aby zawsze zamykać opakowania, w których znajdują się substancje chemiczne – wdychanie niektórych oparów może być dla nas uciążliwe, a nawet szkodliwe. Ponadto różne opary mogą różnie ze sobą reagować – co może doprowadzić do katastrofy. Pamiętajmy też o odpowiedniej wentylacji pomieszczenia. Na produkcji stosujmy dodatkowo wentylację stanowiskową. Gdy opary są lżejsze od powietrza i unoszą się do góry – stosujmy wentylację odgórną, a gdy cięższe – wentylację oddolną. Przykładem kleju, którego opary są cięższe od powietrza jest cyjanoakryl. Zastosowanie wentylacji odgórnej w trakcie pracy z tym klejem skutkowałoby dodatkowym narażeniem pracownika na tę substancję, gdyż jego opary mechanicznie byłyby podciągane do górnych dróg oddechowych pracownika. Taka wentylacja wyrządziłaby więcej szkody niż pożytku. Natomiast, gdy kleimy w warunkach domowych, w trakcie pracy – jeśli warunki na zewnątrz są korzystne lub po zakończonej pracy – otwórzmy okno. Nic nie zrobi nam tak dobrze, jak przypływ świeżego powietrza!
Nakładanie kleju
Aplikując klej, pamiętajmy o rękawicach ochronnych – uchronią nas one przed zabrudzeniem rąk, a to pozwoli zapobiec wnikaniu niektórych substancji do naszego organizmu poprzez skórę. Stosowanie rękawic ochronnych znacznie wspomaga poprawę naszego bezpieczeństwa na stanowisku pracy oraz zmniejsza narażenie na substancje chemiczne. Do nakładania kleju stosujmy pędzle, wałki, aplikatory lub dozujmy go prosto z tuby – pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy te dwa ostatnie sposoby sprawdzają się najlepiej.
Łączenie elementów
W zależności od projektu lub tego, co kleimy, łączenie elementów przebiega inaczej. Gdy kleimy małe elementy, łączenie wykonujemy „w rękach”, natomiast jeśli proces ten ma miejsce w firmie produkcyjnej lub klejone elementy są bardzo duże, musimy stosować się do instrukcji bhp dla tego procesu, opracowanej przez pracodawcę w porozumieniu ze służbą bhp działającą w firmie. Po połączeniu pozostawiamy sklejone elementy na czas utwardzania. Oczywiście są też wyjątki… Stosując kleje rozpuszczalnikowe, łączenie klejonych elementów wygląda trochę inaczej. Obie płaszczyzny pokrywamy klejem. Następnie czekamy, aż wyparuje rozpuszczalnik (sprawdzamy to, dotykając warstwy kleju – gdy nie brudzi rękawiczki, możemy połączyć obie powierzchnie). W tym momencie możemy dokonać łączenia elementów i poczekać na utwardzenie się kleju – jest to tzw. klejenie kontaktowe.
Pozostawienie na czas utwardzania
Ktoś mógłby zapytać „A może by tak wysuszyć spoinę, żeby było szybciej?” – Zwariował? Tak… i nie. W większości procesów klejenia suszenie polega na pozostawieniu sklejonych elementów „samych sobie” i czekaniu, aż klej dobrze zwiąże. W niektórych branżach, np. introligatorskiej stosuje się suszenie mechaniczne, co znacznie skraca cały proces technologiczny. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie kleje można suszyć – warto zwrócić się do ekspertów z naszej Firmy w celu uzyskania informacji, co należy zrobić, aby przyspieszyć ten proces. Jako przykład przytoczę kleje poliuretanowe i cyjanoakrylowe jednoskładnikowe, które w czasie utwardzania wiążą wodę zawartą w powietrzu, dlatego stosując poliuretany i cyjanoakryle odpowiednie nawilżenie pomieszczenia to podstawa. Natomiast kleje epoksydowe czy metakrylowe wiążą poprzez reakcję chemiczną aktywatora z bazą. W przypadku klejów rozpuszczalnikowych po klejeniu kontaktowym należy jeszcze pozostawić klejone elementy, tak aby odparowały resztki rozpuszczalnika znajdującego się w kleju. Dlatego pamiętajmy, im człowiek ma mniej kontaktu z polami odkładczymi – tym lepiej. Klej z jednego elementu emituje mało szkodliwych substancji, ale gdy kleimy wiele elementów jednocześnie, stężenie tych substancji może spowodować przekroczenie najwyższych dopuszczalnych stężeń substancji (NDS).
Wykończenie połączenia
Jak to kiedyś ktoś mądry powiedział „Ładne rzeczy sprzedają się lepiej”, dlatego też połączenia klejowe oprócz tego, że powinny być trwałe, powinny być także jak najmniej widoczne. W tym celu wypływkę klejową szlifujemy, trzemy, a cały element malujemy. Pamiętajmy więc o ochronie oczu, rąk i dróg oddechowych podczas tego etapu.
Podsumowanie
Proces klejenia wymaga praktyczne przez cały czas jego trwania ochrony oczu, dłoni oraz dróg oddechowych. Stosujmy zatem okulary ochronne, rękawice oraz maseczki przeciwpyłowe – ich koszt jest niewielki, a poprawi nam komfort pracy. Dbajmy też o zapewnienie odpowiedniej wentylacji w pomieszczeniach, w których pracujemy, zamykajmy pojemniki z substancjami chemicznymi, dobrze je dokręcając, niezwłocznie, gdy przestajemy ich używać, a także – a zarazem przede wszystkim – rozpoczynajmy każdą pracę od zaznajomienia się z wszelką dostępną dokumentacją dotyczącą danego produktu, a także danego procesu (tj. instrukcje bhp w Państwa firmie). Zastosowanie się do wszystkich porad zawartych w niniejszym artykule nie tylko poprawi bezpieczeństwo osób zajmujących się procesem klejenia, ale też poprawi ich komfort pracy oraz pozytywnie wpłynie na jakość klejenia. Kończąc pracę z wszelkiego rodzaju klejami, pamiętajmy także o środowisku naturalnym, czyniąc odpowiednie kroki w kwestii składowania i utylizacji odpadów.
Skontaktuj się z nami
Wypełnij poniższy formularz, a wkrótce się z Tobą skontaktujemy.
Aby uzyskać natychmiastową pomoc techniczną proszę o kontakt pod następującym numerem telefonu:
601536440
